Bolehkah doktor menjelaskan penyakit bawaan air (Water-borne Disease) dan rawatannya?

Dijawab oleh: Dr Mohd Ramzdhan Bin Mohd Masdar
Dikemaskini pada: Jun 15, 2020

Soalan:

Selamat pagi doktor. Saya Cik Ain berusia 22 tahun, seorang pelajar di sebuah universiti. Dua hari yang lepas, rakan sekelas saya telah ditahan di hospital kerana mengalami sakit perut, cirit-birit, dan muntah yang teruk. Doktor memaklumkan bahawa dia menghidapi penyakit bawaan air.Setelah diselidiki, doktor mengesyaki penyakitnya berpunca daripada air minuman yang telah tercemar ketika diambil. Air ini dibeli oleh rakan saya daripada sebuah gerai berdekatan kampus kami. Saya berasa risau kerana pernah membeli minuman dari tempat yang sama walaupun pada hari yang berbeza.Adakah saya juga berisiko untuk sakit seperti rakan saya? Mohon penjelasan doktor tentang penyakit bawaan air ini dan cara untuk mengelak daripadanya.

Jawapan:

Ditulis Oleh

Dr Mohd Ramzdhan Bin Mohd Masdar

MD (Crimea State Medical University)

Terima kasih atas soalan yang diberikan. Sikap anda harus dipuji kerana memilih untuk mencegah penyakit bawaan air (Water-borne Disease) ini sebelum mengubatinya. Untuk makluman anda, penyakit bawaan air ini sebenarnya telah dikelaskan dibawah satu kumpulan yang sama kerana kesemuanya boleh menjangkiti manusia dengan satu cara iaitu ‘feco-oral route’. Jangkitan ini berlaku bilamana seseorang mengambil makanan atau minuman yang telah dicemari oleh agen penyakit bawaan air ataupun tidak membersihkan tangan sebaiknya sebelum makan. Pencegahan berupa penjagaan kebersihan yang baik selain mengelak daripada mengambil makanan luar yang tidak diketahui tahap kebersihannya. Rawatan pula bergantung kepada jenis penyakit itu sendiri.

Apakah itu penyakit bawaan air ▼ ▲

Penyakit bawaan air merujuk kepada sekumpulan penyakit yang mampu menjangkiti manusia melalui makanan dan minuman yang tercemar sekiranya diambil. Selain itu, seseorang yang tidak membersihkan tangan dengan baik setelah memegang mana-mana objek yang dicemari, juga boleh mendapat penyakit ini sekiranya tangan tersebut digunakan untuk memegang atau menyuap makanan. Terdapat banyak penyebab atau punca yang dapat ditemui didalam kumpulan penyakit ini seperti bakteria, virus, ataupun parasit. Jangkitan seperti ini dinamakan sebagai ‘feco-oral’.

Apakah penyebab penyakit rawatan air ▼ ▲

Ada banyak penyebab kepada penyakit ini. Contohnya yang kerap ditemui disekeliling dunia adalah:

Kolera (Taun)
Leptospirosis
Demam Tifoid (Kepialu)
Hepatitis A
Cirit-Birit
Giardiasis
Botulisme

Siapakah berisiko untuk mendapat penyakit bawaan air ▼ ▲

Mereka yang mengambil makanan atau minuman yang tidak bersih
Mereka yang menguruskan makanan dengan cara yang tidak bersih
Mereka yang tidak mengamalkan langkah kebersihan sebelum makan
Mereka yang tinggal berdekatan tempat pembiakan tikus, lipas, atau lalat.
Mereka yang menjalankan aktiviti di kawasan berair seperti kawasan air terjun
Mereka yang tinggal di kawasan yang kerap banjir
Mereka yang ketiadaan sumber air bersih

Apakah tanda penyakit bawaan air ▼ ▲

Gejala adalah bergantung kepada penyakit bawaan air itu sendiri. Secara umumnya, gejala yang boleh dialami oleh seseorang termasuklah:

Sakit perut
Cirit-birit
Muntah
Demam
Sakit otot
Cepat letih

Apakah rawatan penyakit bawaan air ▼ ▲

Rawatan yang diberikan juga adalah bergantung kepada penyakit bawaan air tersebut. Setiap penyakit mempunyai agen penyebab yang tersendiri dan ubatan akan diberikan mengikut keperluan penyakit tersebut. namun begitu, terdapat ubat-ubatan yang boleh diberikan untuk mengurangkan simptom-simptom penyakit ini. Antaranya ialah:

Ubat demam
Ubat tahan sakit
Ubat menghalang daripada muntah
Ubat menghentikan cirit-birit

Apakah langkah-langkah pencegahan yang boleh diambil bagi menangani penyakit bawaan air ▼ ▲

Memastikan sumber air adalah bersih untuk digunakan
Membasuh tangan menggunakan air bersih sebelum menyediakan makanan
Hanya meminum air yang telah dimasak dengan sempurna
Membasuh makanan segar seperti buah dan sayur dengan air bersih
Menjauhi makanan yang masih mentah
Mengupas kulit buah-buahan sebelum makan
Membasuh alatan hidangan dengan air bersih
Mencuci botol susu bayi dengan air bersih
Membeli makanan daripada gerai dan penjual yang bersih
Memakan makanan yang baru dimasak, masih panas, dan tidah terdedah
Membersihkan kawasan sekeliling rumah
Menghapuskan tempat pembiakan tikus, lipas, dan lalat
Mendapatkan nasihat daripada Jabatan Kesihatan tentang penjagaan diri

Kolera (Cholera)

Kolera atau bahasa Inggerisnya ‘cholera’, turut dikenali sebagai taun di Malaysia. Penyakit ini berpunca daripada jangkitan kuman yang dipanggil ‘Vibrio cholerae’. Sama juga seperti penyakit bawaan air yang lain, kuman atau bakteria ini menjangkiti tubuh badan manusia melalui makanan ataupun minuman yang telah tercemar.

Gejala dan komplikasi penyakit Kolera ▼ ▲

Kebanyakan jangkitan kolera tidak menunjukkan apa-apa simptom (asymptomatic). Oleh itu, seseorang yang menghidapi penyakit ini boleh terlepas daripada didiagnos (misdiagnosed). Gejala bagi penyakit ini pula, sekiranya ada, pesakit akan mengalami cirit-birit yang ringan. Namun begitu, simptom ini boleh menjadi teruk selain turut disertai loya dan muntah. Pada waktu ini pesakit berisiko untuk mendapat komplikasi dehidrasi iaitu kekurangan air dalam badan.

Komplikasi ini jika tidak dirawat, boleh mengganggu sistem tubuh badan seperti gangguan peredaran darah, menyebabkan asidosis (tinggi asid dalam badan), serta kegagalan buah pinggang. Kematian juga boleh berlaku tanpa tindakan segera.

Rawatan penyakit Kolera ▼ ▲

Rawatan kolera tertumpu kepada:

Rehidrasi. Sekiranya kehilangan cecair dalam badan berlaku dalam kadar yang sedikit, larutan rehidrasi oral (ORS) boleh diberikan. Sekiranya dehidrasi berlaku pada tahap yang lebih teruk, pesakit perlu ditahan dan dimasukkan air larutan elektrolit melalui jarum.
Antibiotik. Ubat ini berguna untuk memendekkan tempoh cirit-birit dan mengurangkan risiko daipada dehidrasi. Contoh antibiotik ialah Tetracycline, Erythromycin, dan Trimethoprim-Sulfamethoxazole. Pesakit perlu berhati-hati sekiranya ada kontraindikasi terhadap ubat ini.

Langkah Pencegahan penyakit Kolera

Selain daripada langkah pencegahan yang telah disenaraikan diatas, terdapat juga vaksin yang disediakan bagi penyakit ini dan akan disarankan oleh doktor kepada mereka yang berisiko tinggi untuk mendapat kolera.

Leptospirosis (Demam Kencing Tikus)

Penyakit ini jarang berlaku dan sekiranya ada, mampu menyebabkan pesakit menjadi tenat. Jangkitan berlaku daripada sejenis kumpulan kuman yang dikenali sebagai ‘leptospira’. Makanan atau minuman yang telah dicemari dengan kencing binatang boleh menyebabkan penyakit ni berlaku sekiranya diambil.

Nama lain bagi leptospirosis termasuklah Penyakit Weil (Weil’s Disease), Demam Pesawah (Rice-field fever), Demam Pemotong Tebu (Cane-cutter fever), dan Demam Lumpur.

Apakah risiko untuk mendapat penyakit Leptospirosis ▼ ▲

Penyakit ini walaupun berkongsi risiko yang sama dengan penyakit bawaan air yang lain,terdapat beberapa lagi risiko yang spesifik bagi kes ini, iaitu:

Pekerjaan yang terdedah kepada tanaman dan haiwan seperti petani, pesawah, peladang, dan pekerja rumah penyembelihan.
Melakukan aktiviti rekreasi berkaitan air seperti mandi di kawasan air terjun, berkayak, dan berlari di laluan denai dalam kawasan panas.
Alatan di dalam rumah yang dicemari kencing haiwan seperti binatang peliharaan dan makanan yang telah digigit tikus, arnab, atau tupai.

Gejala penyakit Leptospirosis ▼ ▲

Antara gejala spesifik yang dialami bagi penghidap demam kencing tikus ialah:

Demam menggigil disertai lenguh anggota badan
Batuk tanpa kahak
Cirit-birit, loya, dan muntah
Pembesaran organ hati atau limpa

Apakah ujian dan rawatan bagi penyakit Leptospirosis ▼ ▲

Ujian kultur darah, kencing, atau najis pesakit biasanya boleh membantu para doktor membuat diagnosis penyakit ini. Antibiotik akan diberikan untuk membunuh kuman dalam darah iaitu Cephalosporin, Penicillins, dan Doxycycline. Sebaiknya penyakit ini perlu dicegah kerana sekiranya berlaku, komplikasinya adalah agak teruk tanpa rawatan yang cepat.

Apakah komplikasi yang boleh berlaku akibat penyakit Leptospirosis ▼ ▲

Kegagalan sistem pernafasan
Kegagalan fungsi buah pinggang
Kegagalan fungsi hati
Jangkitan pada tisu lain seperti selaput otak (meningitis)
Tindak balas Jarisch-Herxheimer selepas mengambil ubat Penicillin

Maklumat lanjut tentang penyakit bawaan air boleh ditemui di laman web doctoroncall.com.my.

Rujukan

1. Cholera, NHS

2. Leptospirosis, NHS

Perlukan Nasihat Kesihatan?

Jangan Risau! Tanya soalan anda kepada seorang doktor hari ini. Tanya Doktor RM0

Farmasi Atas Talian

Dapatkan ubat anda secara online melalui e-farmasi DoctorOnCall Penghantaran Ubat Ekspres

Soalan berkenaan - penyebab penyakit bawaan air, tanda penyakit bawaan air, rawatan penyakit bawaan air